آکادمی و موسسه علمی پژوهشی ابن سینا

فصل اول :کلیات طرح پژوهش

1-1-مقدمه 

نوسازی بافت های فرسوده شهری به عنوان یکی از اهداف و سیاست های دولت در برنامه های توسعه کشور (برنامه پنجم) محسوب می شود. از این رو مدیران و متولیان عرصه نوسازی با اتخاذ سیاست ها و برنامه هایی سعی در اجرایی نمودن اهداف برنامه پنجم توسعه شدند. در این راستا وزارت راه و شهرسازی و کشور در سطح کلان اقدام به تهیه طرحهای نوسازی و بهسازی برای شهرهای کشور نموده اند و تسهیلات در اختیار نهادی های مدیریتی ذیربط در سطح محلی جهت شروع فرایند کار نموده اند.
در تهران، شهرداری با همراهی سازمان نوسازی اقدام به فعالیت در زمینه نوسازی بافت های فرسوده نموده است. براساس اهداف و سیاست های سازمان نوسازی به عنوان اصلی ترین متولی این کار در تهران، مقررر گردیدکه طی یک برنامه 10 ساله این بافت ها نوسازی شود. سازمان مذکور با شیوه های مختلف وارد عرصه شده است که درمناطق مختلف متفاوت است. ولی به دلیل عدم توجه به مسائل اجتماعی و فرهنگی و همچنین نداشتن تجربه موفقیت چندانی کسب نکرده است. اما از سال1385 با ایجاد دفاتر تسهیل گری نوسازی درسطح محلاتی که دارای بافت فرسوده مصوب هستند وارد تعامل با مردم و تشویق آنان برای ورود به عرصه نوسازی شد که نسبت به قبل موفقیت های چشمگیرتری داشت. از سال 1389 تا امروز 70 دفتر خدمات نوسازی فعالیت دارند که می توان گفت در این بافت ها وارد مرحله شهرسازی مشارکتی نسبی شده ایم و گام های موثری برداشته شده است. در انجام رساله دکتری جغرافیا حاضر تلاش می شود که روش شراکت عمومی – خصوصی در نوسازی بافت های فرسوده را مورد بررسی قرار داده، همچنین مزایا و مشکلات آن را تجزیه و تحلیل وهدف آن ارائه  مدلی برای ساماندهی نوسازی با این روش در بافت فرسوده منطقه 9 شهرداری تهران ارائه نماید. 

1-2-طرح و تبیین مساله در انجام رساله دکتری جغرافیا حاضر

  کشورهای در حال توسعه خصوصاً پایتخت و شهرهای بزرگ آن رشد شتابان شهرنشینی را در چند دهه اخیر تجربه کرده اند و به همین نسبت از مشکلات آن نیز بهره مند شده اند.
اگرچه این روند شهرنشینی به تولید و انباشت ثروت کمک کرده است، در عوض مشکلات زیادی نیز برای ساکنان شهرها خصوصاً مناطق فرودست ایجاد کرده است. تمرکز میلیونی مردم در شهرهای بزرگ باعث وارد شدن فشار به خدمات و امکانات موجود می شود. در نتیجه یک سری مکان های جدید ایجاد می شود و مناطق قدیمی دچار فترت و فرسودگی می شوند. عدم نوسازی این مناطق باعث عقب افتادن آنها ازمسیر توسعه و پیشرفت خواهد شد. کمک ها و منابع مالی دولت و بخش عمومی نیز نمی تواند پاسخگویی ارائه تمام امکانات مورد نیاز باشد لذا زمینه برای حضور بخش خصوصی و سرمایه گذاری این بخش در بافت فرسوده و احیاء آن فراهم شده است.
  فضاهای قدیمی و فرسوده شهرها از جمله مواردی است که مشارکت مردمی در مرمت و بهسازی و نوسازی آن طی سال های گذشته در ایران و جهان مورد تجربه و آزمون قرار گرفته است. تداوم و پایداری این فرایند، نیازمند تحرک اجتماعی و مداخله مردم وار و مورد قبول و پذیرش همگانی است. با توجه به عدم توان اقتصادی و مالی بخش دولتی و عمومی برای سرمایه گذاری و مداخله ای فراگیر و مستقیم در مقیاس کل بافت فرسوده و به منظور خوداتکایی و خودترمیمی کالبد فرسوده، باید مبنا و اساس بر شراکت موثر بخش مردمی، دولتی و خصوصی متکی و استوار باشد. شراکت بخش خصوصی و عمومی در سرمایه گذاری و اجرای بافت های فرسوده با هدایت، حمایت و نظارت ارکان دولتی و عمومی شاه کلید احیاء به شمار می رود. مداخلات گسترده و پردامنه در بافت شهری از چنان حساسیت و اهمیتی برخوردار است که توفیق در آن ضرورتاً درگرو شراکت و تعامل تمامی ذی نفعان حاضر(جامعه اصلی مخاطب، شامل ساکنان، شاغلان و رهگذران دربافت)، ذی نفعان ناظر(جامعه عام مخاطب، شامل شهروندان، نهادهای مدیریت شهری و ارگان های دولتی) و ذی نفعان مسئول (کلیه اجزای ارکان سازمان های اجرایی و مدیریتی طرح) می باشد. بنابراین در نظر نگرفتن منافع ساکنین بافت های فرسوده در ابعاد اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و حتی حقوقی منجر به مقاومت ساکنین این بافت ها در پذیرش طرح ها و برنامه های شهری است.
امروزه در جوامع مترقی رویکرد سیاست گذاران از برنامه ریزی برای مردم در حال استحاله به برنامه ریزی در کنار مردم است. دلایل گرایش به چنین رویکردی را شاید بتوان در آثار و نتایج منفی حاصل از عدم توجه به نقش بهره وران در تصمیم گیری های متمرکز جستجو نمود. امروزه شراکت از مهمترین معیارهای موفقیت در برنامه ریزی محسوب میشود و بدون در نظر گرفتن اهمیت آن نمی توان امید چندانی به اثربخشی برنامه ریزی ها داشت. 
شهر تهران نیز مانند تمام شهرهای ایران از وجود بافت های فرسوده و ناکارآمد(4000 هکتار) رنج می برد و این امر مدیریت شهری را برآن داشته است که با ارائه الگوهای جدید با توجه به شرایط هر محدوده یا منطقه روش بهینه برای نوسازی تجویز نماید. مشکلات مالی – اقتصادی ساکنین، به موقع نبودن پرداخت نشدن تسهیلات از سوی دولت و به تأخیر افتادن روند نوسازی باعث شد که بخش خصوصی نیز به دلیل و جود پتانسیل های زیاد این بافت ها و همچنین معافیت ها و تسهیلات اعطای از طرف دولت در پروژه های نوسازی وارد عمل شود. اما این ورود بخش دولتی و خصوصی باید به گونه برنامه ریزی و مدیریت شود که مردم دچار بی اعتمادی و یأس نشوند که این امر نیازمند تعریف سازوکارهای خاصی می باشد. بنابراین مسأله عبارت است از اینکه:
1- در نوسازی کنونی یک مکانیزم و برنامه مشخص اجرایی وقانونی برای شراکت بخش های مختلف در روند نوسازی وجود ندارد.
2- در فرایند کنونی نوسازی بافت های فرسوده ،علاوه بر کمرنگ شدن منافع ساکنین، بافت شهری منطقه 9 نیز از الگوی خاصی پیروی نمیکند و بصورت لکه هایی که هیچ نظم و ساختار قاعده مندی ندارند و ارتباط آن با حوزه اطرافش مشخص نیست. درکل می توان گفت در این فرایند فقط خانه ها نوسازی می شوند و بافت تغییری پیدا نمی کند.
در  انجام رساله دکتری جغرافیا حاضر سعی براین است که نحوه شراکت دولت، بخش خصوصی و مردم را در احیاء و نوسازی بافت های فرسوده منطقه 9 شهرداری تهران  بررسی نماید و در نهایت الگو و مکانیزم کلی ومناسبی را ارائه نماید. هدف از انتخاب منطقه 9 شهرداری تهران، پیشرو بودن در زمینه نوسازی بافت فرسوده و تاحدی بحث نوسازی وارد مکانیزم عملیاتی و اجرایی شراکت عمومی - خصوصی شده است .

1-3هداف پژوهش :

    ارائه الگویی جدید در مکانیزم شراکت بخش عمومی - خصوصی در نوسازی بافت فرسوده منطقه 9.
    ارائه الگویی برای تجمیع و نوسازی املاک در بافت فرسوده منطقه 9.
    بالابردن سطح خدمات رسانی در بافت فرسوده  منطقه 9 .
    بالابردن سطح کمی و کیفی زندگی در بافت فرسوده منطقه 9.
    هویت بخشی به بافت شهری .
    نظم بخشی به بافت با شناسایی و مکانیابی کاربری های مورد نیاز .

1-4-ضرورت پژوهش :

بافت های فرسوده شهری به دلیل وجود شرایط زیر نیازمند پژوهش های بنیادی و کاربردی می باشد : 
    زمینه بسیار زیاد سرمایه گذاری در بافت های فرسوده به دلیل واقع شدن  این بافت در قلب پایتخت.
    وجود امکانات زیر بنایی برای ساخت و ساز که مشوقی برا ی حضور سرمایه گذار خواهد بود.
    امنیت سرمایه گذاری بالا در مسکن و زمین.
    مناسب ترین مکان برای توسعه شهری.
-    احیاء بافتهاي فرسوده داراي مزیتهاي فراوانی شامل:
1-    تأمین زمین موردنیاز
2-    قدرت جذب نقدینگی و سرمایه هاي سرگردان
3-    اصلاح شبکه معابر و تأمین نیازهاي شهري
4-    حل مشکلات شهرسازي

1-5-سوالات پژوهش: 

1-    خصایص و ابعاد شراکت بخش عمومی و خصوصی  در فرایند نوسازی بافت های فرسوده شهری کدامند؟ 
2-     برآیند یا نتایج حاصل از فرایند کنونی نوسازی بافت فرسوده  در ایران چیست؟

1-6-فرضيات پژوهش 

1-    شراکت بخش عمومی و خصوصی باعث سرعت بخشی به نوسازی بافت های فرسوده شهری  منطقه 9 می شود.
2-    فرایند کنونی نوسازی بافت های فرسوده منجربه انتظام فضایی بافت های شهری منطقه 9  نمی شود .

1-7-روش ها و تکنیک های استفاده شده در  انجام رساله دکتری جغرافیاحاضر

باتوجه به موضوع و ماهیت  انجام رساله دکتری جغرافیا حاضر، تلفیقی از دو روش اسنادی – تحلیلی (کتابخانه ای، مصاحبه و اینترنتی)و میدانی (پیمایش) به عنوان روش تحقیق مدنظر بوده اند. این مطالعه بنیادی و کاربردی است. در بحث مبانی تئوریک و مطالعه تجارب داخلی و خارجی شراکت عمومی – خصوصی عمدتاً از منابع اسنادی و اینترنتی استفاده شده است. از روش تحلیلی – اسنادی و در بررسی مورد مطالعاتی (منطقه 9 شهرداری تهران ) و نهایتاً تجزیه و تحلیل داده ها واطلاعات عمدتاً از تحقیقات میدانی و نرم افزارهای رایانه ای (EXCEL،SPSS  ،   ARCGIS9.3 ) بهره گرفته شده است. 

1-1-7-روش برآورد حجم نمونه 

بافت فرسوده شهرداری منطقه 9شهرداری تهران چارچوب مکانی این تحقیق را تشکیل می دهد که تعداد نمونه ها پس از مطالعه و شناخت کامل این محدوده  بر اساس روش نمونه گیری احتمالي طبقه بندي شده انتخاب و پرسشنامه تکمیل خواهد شد. محدوده منطقه حدود 1995هکتار با احتساب فرودگاه مهرآباد و 2 ناحیه و 8 محله که بصورت تصادفی و طبقه اي در تمامی محلات پرسشنامه تکمیل که بصورت تطبیقی بررسی، که در جهت اثبات فرضیات می باشد .برای برآورد حجم نمونه در  انجام رساله دکتری جغرافیا حاضر، از فرمول کوجران (Cochran)استفاده شده است . برای این کار تمامی پلاک های نوسازی شده شناسایی حدود 1169 پلاک می باشند به عنوان جامعه آماری مبنا قرار گرفت .

1-2-7- روش نمونه گيري احتمالي طبقه بندي شده  

در روش نمونه گيري احتمالی ساده فرض بر اين بود كه افراد جامعه از تجانس نسبي برخوردار و همگون هستند، ولي هميشه زير بخش ها و زيرگروههاي خاصي كه از تجانس درون گروهي برخوردارند قابل تقسيم بندي هستند. افراد جامعه با توجه به صفات درون گروهي خود به طبقات مختلفي تقسيم مي شوند و افراد نمونه به تناسب از بين تمامي طبقات انتخاب مي گردند. در اين رساله جامعه آماري كلان، بلوك هاي مصوب فرسوده شوراي عالي معماري وشهرسازي مي باشد ولي با توجه به نوع كار در بحث نمونه گيري آن پلاك هايي كه نوسازي كرده اند، جامعه آماري هدف محسوب مي شوند .

جها دانلود فایل کامل کلیک کنید

در صورت داشتن هرگونه سوال و یا نیاز به مشاوره در زمینه  انجام رساله دکتری جغرافیا با آکادمی ابن سینا در ارتباط باشید.